1. واحدهای اصلی درسی که در آن رشته باید گذراند تا تبدیل به متخصص آن رشته شد (نه فارغ التحصیل). باید ببینم آیا از پس این درس ها برمی آیم یا نه؛ البته منظور نمره قبولی نیست، بلکه بايد تسلط را ملاک قرار داد. داوطلبی که سال هاست در درس ریاضیات دبیرستان کشتی می گیرد تا قبول شود، نباید سراغ مهندسی برق و ریاضیات محض و علوم کامپیوتر و… برود.
بن مایه جواب همه این سؤال ها تقریباً یکی است. وقتی بخواهیم در یک دوره کوتاه انتخاب رشته کنیم، این مشکلات بسیار آزاردهنده خواهند بود. اما برای این موضوع بهتر است این گونه رفتار کنیم که اگر بعد از همه مراحل گفته شده به رشته مدنظر خود رسیدیم، باید در نظر بگیریم که برخی دانشگاه ها تقریباً هم تراز هستند؛
آنچه در این مطلب می خوانید [ ]
چه معيارهايي ممكن است انتخاب رشته ما را تحت تأثير قرار بدهند و ترتيب اولويت و اهميت اين معيارها چگونه است؟
من فکر می کنم مقدمه ای که قبل از هر چيزي باید توجه خاصی به آن داشته باشیم، این است که کلید گمشده این قفل، جای دیگری است. اصولاً مشکل اصلی مربوط به چند سال قبل از رسیدن به کنکور و انتخاب رشته است، جایی که اكثر دانش آموزان، اغلب بدون داشتن هدف روشن و مشخصی مشغول تحصیل هستند و رشته دوران تحصیلی خود را انتخاب می کنند.
فکر می کنم جواب این سؤال را در توضیحات قبلی دادم. در تجربه دیده ام که علاقه ها کاذب هستند و تناسبی با واقعیات ندارند. البته اگر علاقه فردی حقیقتاً بر اساس منطق و تجربه به دست آمده باشد، باید اولویت را به علاقه داد (اما باز می گویم این جمله آخر را خیلی جدی نگیرید).
دليل انتخاب هاي هيجاني و روي آوردن به برخي رشته ها چيست؟
مثلاً پدر، مادر، عمو، خاله، معلم محبوب، دوست نزديك و…، برای داوطلب ایجاد کرده اند و داوطلب باور کرده است که کعبه آمال خود را یافته است. من فکر می کنم اگر می خواهیم در همین چند روزه، رشته خود را که همان شاه راه زندگی آینده است، انتخاب کنیم، کار خیلی سختی در پيش داریم.
بنابراین، مهم ترین عامل انتخاب رشته برای داوطلبان دقیقه نودی، «توکل به خداست» تا به چیزی برسند که مصلحتشان در آن است.
2. باید واقعیت شغلی آن رشته را بشناسیم. گاهی تصویر ایده آلی که ما از مشاغل مربوط به رشته ها داریم با واقعیت موجود در جامعه هیچ ارتباطی ندارد. البته این واقعیت ها را از دانشجویان رشته ها نمی توان شنید، بلکه باید تحقیق دقیق تری انجام داد.
باید در این موارد مشاور مجرب و آگاهی در دسترس ما باشد تا شنیده ها و حرف های جدید را با او درمیان گذاشت و راهنمایی های مناسب را به دست آورد. براي مثال، الان تب والیبال و موفقیت آن در جامعه ما بالاست، بنابراین بسیاری از جوانان و خانواده ها همین الان تصمیم دارند والیبال را دنبال کنند؛
بنابراین، طبیعی است که در آن مجموعه از دانشگاه ها باید به رشته مدنظرمان بپردازیم. اما اگر رتبه مان به گونه ای است که نمی توانیم آن رشته مطلوب را در دانشگاه معتبری دنبال کنیم، بهتر است سراغ دانشگاه های غیرمعتبر نرویم.
متخصص می تواند یک مهندس، پزشک، حقوقدان، آهنگر، برقکار، موزیسین، آشپز، فوتبالیست و… باشد. شاید بسیار دیده باشید که فردی فارغ التحصیل رشته خاصی از دانشگاه بوده، اما در رشته دیگری فعالیت می کند و بسیار هم موفق است؛ یعنی متخصص آن رشته کاری خود شده است.
به جرئت می توانم بگویم تعداد بسیار اندکی از دانش آموزان در طول تحصیل دوران دبیرستان، هدف مشخص و از پیش تعیین شده ای را دنبال می کنند و تازه بعد از کنکور و اعلام نتایج می خواهند مسیر زندگی خود را بر اساس همین سؤال هایی که طرح شده است، پیدا کنند.
به شدت توصیه می کنم که رشته های دانشگاهی را از دو جهت شناسايي و بررسي كنيد:
شاید از نگاه بسیاری از اطرافیان، مهم ترین معیار انتخاب رشته، «علاقه داوطلب» باشد. من هم به لزوم «علاقه داشتن» اعتقاد دارم، اما فكر مي كنم «علاقه مندی» شمشیر دولبه است که من ترجیح می دهم سراغش نروم.
چون با عرض ادب و احترام به خیلی از داوطلبان عزیز، معتقدم خیلی از آنها دچار «علاقه کاذب» هستند. یعنی علاقه ای که در اثر عاملی موقتی و ناپایدار، به صورت «حبابی» ایجاد شده است.
اما دقیقاً وقتی فقط چهار واحد به دریافت مدرک کارشناسی اش باقی مانده بود، درس مهندسی را رها کرد و سراغ جامعه شناسی رفت و چقدر موفق تر و متخصص تر شد. چون به جاي استعداد علمی، سراغ علايق شخصي خود رفت.
در نهایت آرزو می کنم به سطحی از آگاهی برسیم که به جای غرق شدن در رویای دانشگاه، کمی تیزبین تر باشيم و هشیارانه تر مسیر زندگی مان را تعیین کنیم. گاهی دانشگاه رفتن برای برخی ها دقیقاً همان پرسه زدن در جاده های خاکی بی هدف است. بهترین حالت این است که نیاز و توانایی های خود و جامعه را بشناسیم و سپس راه مناسب را که می تواند دانشگاه هم باشد، انتخاب کنیم.
قرار بود حرف هاي جديد پيدا كنيم؛ حرف هايي كه كمتر شنيده شدند و حتي كمتر گفته مي شوند. به همين منظور، دقايقي را با آقايمهندس «كاظم غلامي» همراه شديم و صحبت هاي جالبي را براي شما عزيزان آماده كرديم. ايشان در حال حاضر، معاون آموزشي و دبير عربي دبيرستان هاي شهداي كارگر، انرژي اتمي، نمونه دولتي رشد، نمونه دولتي حكمت، علامه حلي\xa0 2و سلام زين الدين هستند.
دانش آموزان ما تازه وقتی به سال های آخر دانشگاه می رسند، اجازه فکر کردن و برنامه ریزی کردن پیدا می کنند و کم کم می روند دنبال همان چیزی که سال ها پیش باید می رفتند. شاید باور نکنید، اما من همکاری دارم که نابغه ریاضیات بود، حتی مدال نقره المپیاد هم داشت و در یک دانشگاه معتبر، مهندسی کامپیوتر می خواند؛
بعد از توکل باید به جای علاقه، «توانایی های واقعی» افراد ملاک قرار داده شود که مقدمه این کار، شناخت رشته های دانشگاهی است.
در شناخت رشته ها بايد چه نكاتي را در نظر داشته باشيم؟
البته باز باید تأکید کنم اگر دانشجویی در رشته خود «مختصص» بار بیاید، شاید خیلی از مشکلات، خودبه خود حل شوند.
اگر بعد از بررسي معيارها به اين نتيجه رسيديم كه رشته موردعلاقه دانش آموزي با اين معيارها در تضاد است، آيا عامل علاقه را مي توان ارجح دانست؟ چرا؟
بدون اینکه آگاهی های لازم را از واقعیات این رشته ورزشی و توانایی های خود داشته باشند. مهم ترین توصیه بنده در این مورد خاص، مشورت با متخصصان امر است.
به نظر شما آيا رشته مدنظر را فداي دانشگاه مطلوب تر كنيم يا خير؟
مهم ترین دلیل این موضوع، نداشتن آگاهی است. وقتی نقشه راه نداشته باشیم، هیجانات ما را با خود می برند. هیجانات درواقع همان علاقه های کاذب هستند و از منابع مختلف ایجاد می شوند.
یعنی در آن رشته خاص خیلی تفاوتی با هم ندارند، یا اینکه تفاوتشان به مقداری است که با تلاش فرد و استفاده از عوامل دیگر جبران پذير است؛
این مسئله محدود به انتخاب رشته نیست و متأسفانه بسیاری از امور زندگی ما تحت تأثیر هیجانات و تبلیغات اطراف است. شاید یکی از خلأهای زندگی بسیاری از ما، حضور انسانی آگاه و دارای بینش منطقی و محکم است تا در این هیجانات ما را به آرامش برساند.
یک مثال ساده می زنم؛ اگر به «جوجه کباب» علاقه خاصی دارید، بهتر است این غذا را در رستوران هایی بخورید که غذای باکیفیت و سالمی را به شما ارائه می کنند. تعداد این رستوران ها کم نیست، اما اگر شرایط مالی شما به گونه ای است که در رستوران های خوب توان پرداخت قیمت این غذا را ندارید، مطمئناً برای خوردن این غذا سراغ رستوران های غیراستاندارد و بی کیفیت نخواهید رفت؛ چون عارضه متعدد دیگری ایجاد می شود و شما از غذای خود هم لذت خاصی نخواهید برد.
البته باید به راه های خاص هم اشاره ای کرد. گاهی ما به رشته خاصی علاقه مندیم (علاقه آگاهانه) که در دانشگاه های مناسب نمی توانیم پذیرفته شویم. در برخی رشته ها شرایط به گونه ای است که می توان به رشته های دیگری که نزدیکی زیادی با این رشته دارند، پرداخت و بعدها در تحصیلات تکمیلی به رشته موردعلاقه اصلی رجوع کرد. در این مورد، باید کمی بادقت عمل کرد تا اشتباه جبران ناپذیری پیش نیاید.
این احتمالاً آرزوی محالی است که بگوییم کاش روزی سیستم آموزش و پرورش و بعد از آن اولیای محترم به این نتیجه عملی برسند که جامعه ما به جای «فارغ التحصیل» احتیاج به «متخصص» دارد. اگر درست نگاه کنیم، ما در جامعه فارغ التحصیل های بیکار داریم، اما متخصصان بیکار ناچیز هستند.
3. سومین عامل، جایگاه اقتصادی و اجتماعی بعضی مشاغل و رشته هاست. آیا جامعه محل زندگی ما جایگاه شغلی مناسبي برای رشته مدنظرمان دارد یا خیر؟ نمی شود در شهر زندگی راحتی داشت و بعد عاشق رشته مهندسی معدن بود.
