بروزرسانی: 27 آذر 1404
خرافات در لباس علم ! | درباره علم و شبه علم به زبان ساده
برداشت های مختلفی از کلمه ی علم وجود دارد. با این حال علم به معنی (science) یا معلومات، دانش(knowledge) و اطلاعات (information) هم مفهوم نیست و به طرز واقعا محسوسی متفاوت است. درواقع، علم به معنی درست بودن، غلط نبودن، حق بودن، موفق بودن، جاهل نبودن، نظر اکثریت مردم یا چیزهایی از این قبیل نیست و شامل ادبیات، فقه، فلسفه، موسیقی، هنر و… نمی شود.
روش علمی شیوه ی کسب شناخت، اثبات یا رد نظریه ها و مفاهیم آن ها به روش پیش بینی، مشاهده، آزمایش و تایید یا رد است.
شبه علم چیست؟
مجله را در خانه تحویل بگیرید.
برای مثال، شاید شما روشی برای مدیریت احساسات خود داشته اید و هرگاه احساسات منفی به سراغتان می آمد با آن روش آن ها را مدیریت می کردید. اما سوال اساسی این است، به نظرتان چون این کار برای شما جواب داده، می شود آن را به عنوان یک فکت یا حقیقتی علمی به دیگران هم توصیه کرد؟ که تو هم از این روش استفاده کن چون من خودم استفاده کردم و نتیجه هم گرفته ام! آیا این سخن علمی است؟
علم هیچ گاه ادعای دانستن همه چیز را نداشته و نخواهد داشت. ضمن اینکه علم هیچ موقع ادعا نمی کند که «حرف من همیشه و قطعا درست است» بلکه می گوید «در این زمان و با توجه به اسناد و مدارکی که تا الان داریم، احتمالا این درست ترین حرف ممکن است.»
اما اگر این شخص به جای اینکه عملا از روش علمی استفاده کند و دست به انجام آزمایش های اصولی بزند، به رسانه های عمومی ارجاع دهد و با تکیه بر ضرب المثل ها، اساطیر باستانی و تجربه های شخصی خود و اطرافیانش، گلدان درمانی را ترویج دهد. در این صورت این فرد در حال انجام کار شبه علمی است زیرا ادعایی به ظاهر علمی دارد اما از روش علمی برای بررسی آن ادعا استفاده نمی کند.
ضد علم چیست؟
برای تهیه این شماره\xa0 ، هم می توانید به کیوسک های معتبر شهر مراجعه کنید
این ادعا در چهارچوب علم است. خود آن شخص هم خودش را بخشی از علم می داند. ادعایش برخی از نشانه های علمی بودن را دارد مثلا ابطال پذیر است، پیش بینی هایی برای به آزمون گرفتن خودش ترتیب می دهد، قابل آزمایش بوده و قابلیت تکرار شدن را دارد.
توجه داشته باشید که هر چیز غیرعلمی، الزاما شبه علم یا ضدعلم نیست. یک مثال ساده از این موضوع ادب و اخلاق است. غیرعلمی بودن ادب و اخلاق به این معنی نیست که باادب و بااخلاق زندگی کردن اشتباه است یا اینکه آن ها مهمل هستند. اگر چیزی صرفا غیرعلمی بوده و جزو موضوعات ضدعلمی یا شبه علمی نباشد، فقط به این معنی است که در چهارچوب موضوعاتی که علم به آن ها می پردازد، نیست.
اینگونه موارد بسیار زیاد هستند اما اگر قرار باشد هرچیزی که می بینیم یا می شنویم را باور کنیم و زمان و انرژی خود را صرف آن کنیم که نمی شود! باید یاد بگیریم در مواجهه با این اطلاعات بی انتها، به کدام توجه کنیم؟ کدام را جدی بگیریم و پیگیر آن شویم؟ وقتی با مورد جدیدی از این موارد آشنا می شویم، از کجا بفهمیم که واقعا فایده و کاربرد دارد یا نه؟ بهترین نتیجه را از چه چیزی می توانیم بگیریم؟
اصلا علم چیست؟
موارد مختلف و مهمی در زندگی ما هستند اما غیرعلمی اند یعنی در حیطه ی موضوعاتی که علم به آن ها می پردازد، نیستند. درواقع چیزی که علمی یا ابطال پذیر نیست، لزوما غلط، نامفهوم، بیهوده یا بی ارزش نیست.
آیا علم همه چیز را می داند؟
موفقیت حق شماست.
منبع: https://www.movafaghiat.com/khorafat-dar-lebase-elm/
برای مثال، تصور کنید که شخصی مدعی علمی به نام «گلدان درمانی» شود. این شخص ادعا کند که با چیدن یک سری گلدان در جهت های مختلف خانه یا محل کار، می تواند شما را از هرگونه بیماری دور کرده و تندرستی را به زندگی شما روانه کند.
روش علمی چیست و چه مراحلی دارد؟
اجازه دهید با یک مثال این موضوع را توضیح بدهم:
بر اساس این فرضیه، می توان پیش بینی کرد که هیچ وسیله ی برقی دیگری هم نباید کار کند. بر اساس این پیش بینی، وسایل برقی دیگری را آزمایش می کنیم و می بینیم که روشن می شوند. متوجه می شویم که این فرضیه نادرست است.
گفته ی علم همیشه این بوده که «من باید بتوانم هر روز یافته های جدیدتری پیدا کنم، نقص های خودم را پوشش بدهم و به روزتر و کامل تر شوم.» حسن ختام این موضوع، جمله ای از اینشتین است: «درست است که علم کامل نیست، اما گران بهاترین چیزی است که در حال حاضر داریم…» پس اگر شما روش پژوهش بهتر و دقیق تر و تجهیزات پیشرفته تری از علم سراغ دارید، حتما معرفی کنید و بشریت را ازبهره مندی از آن ها محروم نکنید!
– ساختن فرضیه ها.
– استخراج پیش بینی ها از آن ها (به عنوان پیامدهای منطقی).
– انجام آزمایش بر اساس پیش بینی ها برای تعیین درستی یا نادرستی فرضیه ی اولیه.
تکرارپذیری یعنی هر کسی بتواند با فراهم کردن شرایط لازم، همان آزمایش را انجام دهد و به همان نتیجه ی یکسان دست پیدا کند.
همچنین در علم، هیچ کسی صاحب یک نظریه یا فرضیه ی خاصی نیست و یک نظریه اعتبارش را از شخص نمی گیرد. به این معنی که سخن یک شخص باعث معقولیت یک فرضیه یا نظریه نمی شود. در حقیقت در علم مهم نیست که چه کسی می گوید! مهم این است که چه می گوید!
مزیت روش علمی این است که دانشمندان و سایر افراد می توانند با انجام آزمایش های مناسب، فرضیه های خود را تایید یا رد کنند.
در باور عده ای دیگر، علم مجموعه ای از دانسته ها و معلومات است و به فردی که اطلاعات و معلومات زیادی دارد «عالم» می گویند. در این دیدگاه، سخن بزرگان، علمی است زیرا بزرگان سرشار از معلومات بوده اند و عالم به حساب می آمدند.
بعضی ها هم سوالِ علم چیست را سوالی بدیهی و آسان می دانند. در این دیدگاه، علم یعنی رشته هایی مثل زیست شناسی، شیمی، فیزیک و چیزهایی از این دست که در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی تدریس می شود.
ابطال پذیری آزمایش به معنای این نیست که یک فرضیه باطل شده یا روزی باطل خواهد شد، بلکه باطل شدن آن فقط باید امکان پذیر باشد. منظور ما از ابطال پذیری این است که شرایط یا اوضاعی وجود داشته باشد که اگر فراهم شود، چیزی تحت عنوان خلاف فرضیه ایجاد شود.
درون نگری (introspection)به این معناست که شما به درون خود مراجعه کرده و یک تجربه را در ذهن خود شبیه سازی می کنید.
این مقاله در مجله شماره 429 موفقیت منتشر شده است.
و هم با مراجعه به سایت موفقیت به آدرس movafaghiat.com\xa0 و\xa0 ثبت سفارش،
البته موارد مطرح شده در روش علمی ثابت و یکسان نیستند که باید به یک ترتیب طی شوند، بلکه اصول کلی هستند که متناسب با نوع آزمایش تغییرپذیرند. در واقع روش علمی یک دستور خشک و غیرقابل انعطاف نیست بلکه نیاز به هوش، دانش، خلاقیت و ابتکار عمل دارد.
اگر وسیله ی برقی دیگری در آن پریز روشن شود، این فرضیه نیز باطل می شود. فرضیه ی سوم این است که خود تلویزیون خراب شده باشد. بر اساس این فرضیه نیز پیش بینی هایی می کنیم و آن ها را مورد آزمون قرار می دهیم. در این مثال، ما روش علمی را به صورتی محدود و جزئی به کار گرفتیم.
\xa0
فرض کنید می خواهید تلویزیون ببینید اما متوجه می شوید که روشن نمی شود. فرضیه های مختلفی به ذهن شما خطور می کند. یک فرضیه این است که ممکن است برق قطع شده باشد.
فرضیه ی دیگر این است که فقط پریز برقی که تلویزیون به آن وصل است خراب شده باشد. اگر این طور باشد، وقتی وسایل برقی دیگر را به این پریز وصل کنیم، نباید روشن شوند. بر اساس این پیش بینی، فرضیه را مورد آزمایش قرار می دهیم.
اما سوال دقیقا اینجاست که چه چیزی باعث می شود که این رشته ها را علم بدانیم و برخی دیگر مثل ادبیات، موسیقی، هنر و فلسفه را که آن ها نیز در دانشگاه ها تدریس می شوند، علم ندانیم؟
زمانی هم که ادعا می کند که آزمایش انجام داده و به پیامدهای مثبت رسیده، آزمایش هایش دارای خطاهای متعدد بوده و قابلیت تکرار و انجام دوباره را ندارند. در واقع شبه علم تلاش می کند تا در جامعه ی علمی جایگاهی داشته باشد و از اعتبار آن بهره ببرد. یعنی سعی می کند در سایه ی علم، اعتبار و مقبولیت کسب کرده و از آن سوءاستفاده کند.
شبه علم عموما از رویکردها، روش ها، آزمایش ها و حتی ابزار دقیق و استانداردی برای بررسی موضوعاتی که مدعی آن ها شده، استفاده نمی کند. فرضیه ها، نظریه ها و ادعاهایی که شبه علم مطرح می کند، قابلیت آزمایش شدن را ندارند.
اما روشی که اکثر انسان ها بلد هستند و استفاده می کنند، درون نگری است.
زندگی در جهان اطلاعات، تحت بمباران های اطلاعاتی به همراه انباشتی از رویکردها، روش ها و تکنیک های متفاوت که هرکدام در علم مدعی هستند می توانند سبب ارتقای ما و سطح زندگی مان شوند، واقعا دشوار است.
ضدعلم مجموعه ای از موضوعات و صحبت هایی است که برای توضیح و توصیف مباحث، مطالب و پدیده ها به کار می رود، اما عملا از روش علمی استفاده نمی کند. ضد علم مقابل علم قرار دارد و سعی می کند نظریه ها و فرضیه های علمی را رد کند و نظریه ها و فرضیه های خودش را جایگزین آن ها سازد. به بیان دیگر، ضدعلم با اصول بنیادین علم در تضاد است و علم کاملا آن را رد کرده است.
آیا هرچیزی که علمی نباشد، بی ارزش و اعتبار است؟
آنچه در این مطلب می خوانید [ ]
درباره علم و شبه علم به زبان ساده
با توجه به این، ممکن است حرف علم غلط از آب دربیاید؟ بله! قطعا ممکن است! پس چرا به علم اعتماد کنیم؟
در واقع با اتکا به همین علم ناقص است که امروزه ده ها موشک به فضا فرستاده شده، بسیاری از بیماری ها در سرتاسر جهان مهار یا ریشه کن شده یا من و شما به راحتی با یکدیگر در تعامل هستیم و هزاران دستاورد ارزشمند دیگر.
ما می خواهیم بدانیم که علم واقعا به چه معناست و چه چیزی آن را با دیگر حوزه ها متفاوت می کند؟
در باور برخی افراد، علمی نبودن یک مسئله به معنی نادرست بودن آن است. مثلا اگر به کسی بگوییم فلان چیزی که تو به آن باور داری، علمی نیست، عصبانی شده و آن را توهین به باورها و اعتقاداتش تلقی می کند. در این دیدگاه، علم چیزی است که درست است و هرچیز غیرعلم به معنای اشتباه و غلط بودن است.
برای مثال ارزش های اخلاقی، علم نیستند، زیرا کار علم، توصیف واقعیت است و نه قضاوت و ارزش گذاری بر روی واقعیت ها. غیرعلمی بودن یک چیز به معنای غلط بودن آن نیست. بسیاری چیزها می توانند درست باشند اما غیرعلمی باشند. غیرعلمی بودن به معنای عدم اهمیت موضوع هم نیست.
نویسنده: تیم تحریریه روحانی نژاد